Ongeveer een kwart van de kinderen en jongeren (≤ 25 jaar) in Nederland zorgen voor een familielid met een ziekte, beperking of verslaving (Roos, S. de, en Boer, A. (2022) – Kerncijfers jonge mantelzorgers in Nederland (16-24 jaar). Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau).
Deze jongeren worden vaak niet herkend als mantelzorgers en krijgen daardoor niet altijd de juiste steun. Dit kan leiden tot emotionele en fysieke overbelasting, wat hun welzijn en persoonlijke ontwikkeling kan beïnvloeden. In dit artikel gaan we dieper in op de uitdagingen waarmee jonge mantelzorgers te maken hebben, de redenen waarom ze zichzelf vaak niet als mantelzorger zien, de schaamte die gepaard kan gaan met zorgtaken, en hoe initiatieven zoals Soul Surfers Club deze jongeren helpen om even los te komen van hun zorgtaak.
Wat is een jonge mantelzorger?
‘Een jonge mantelzorger is een overkoepelende term voor kinderen en jongeren die opgroeien met de zorg voor of zorgen over een naaste met een zorgsituatie. Jonge mantelzorg staat voor zorgen dragen, zorgen maken en zorg missen.’ – https://www.jmzpro.nl/
Een jonge mantelzorger ik dus een jongere die zorgt voor een familielid of vriend die langdurige zorg nodig heeft vanwege bijvoorbeeld een ziekte, beperking of verslaving. Vaak combineren deze jongeren hun zorgtaken met school, werk en andere sociale verplichtingen. Ze kunnen zorgen voor hun ouders, broers of zussen, of andere familieleden, en deze zorg kan variëren van het doen van huishoudelijke taken en boodschappen tot het helpen met persoonlijke verzorging of emotionele steun.
In Den Haag zijn er, afhankelijk van de bron, meer dan 40.000 mantelzorgers, waarvan een aanzienlijk aantal jonge mantelzorgers. In vergelijking met het landelijke gemiddelde, zijn er in Den Haag relatief veel jonge mensen die zorg verlenen, wat de noodzaak van ondersteuning in deze regio benadrukt.
Waarom zien jonge mantelzorgers zichzelf vaak niet als mantelzorger?
Veel jonge mantelzorgers in Nederland herkennen zichzelf vaak niet als mantelzorger. Dit komt deels omdat de zorgtaak vaak wordt gezien als iets dat vanzelfsprekend is binnen het gezin. In veel gevallen zijn de jongeren er gewoon mee opgegroeid, waardoor ze niet altijd inzien dat ze een zorgtaak hebben die andere jongeren niet hebben. Dit leidt tot het idee dat hun situatie ‘normaal’ is, wat het moeilijk maakt om hulp te zoeken of zich als mantelzorger te identificeren.
Daarnaast is er het probleem van onzichtbaarheid. Jonge mantelzorgers worden vaak niet erkend als mantelzorger, zowel door henzelf als door de buitenwereld. In veel gevallen wordt er niet naar deze jongeren gekeken als iemand die hulp nodig heeft, omdat ze de zorgtaak in stilte uitvoeren en niet actief naar ondersteuning zoeken. Dit gebrek aan herkenning kan leiden tot gevoelens van isolatie en een gebrek aan begrip van hun situatie.
Schaamte en stigma bij jonge mantelzorgers
Een ander belangrijk aspect van het leven van jonge mantelzorgers is de schaamte die gepaard kan gaan met hun zorgtaak. Dit heeft te maken met het stigma dat vaak verbonden is aan de zorg voor een familielid met een beperking, ziekte of verslaving. Jonge mantelzorgers kunnen zich schuldig voelen als ze hulp nodig hebben, uit angst dat anderen hen als zwak of niet in staat beschouwen. Dit kan ervoor zorgen dat ze hun rol als mantelzorger niet bespreken, zelfs niet met vrienden, omdat ze bang zijn voor het oordeel of niet begrepen worden.
Daarnaast kan de zorg voor een familielid met bijvoorbeeld een verslaving of mentale gezondheidsproblemen leiden tot een gevoel van schaamte. Ze willen vaak niet dat anderen weten wat er zich in hun gezin afspeelt, vooral als de zorgtaak te maken heeft met gevoelige kwesties, zoals psychische problemen of verslaving. Dit maakt het nog moeilijker voor jonge mantelzorgers om steun te zoeken of erkenning te krijgen.
Wat kan jonge mantelzorgers helpen?
Het is belangrijk dat jonge mantelzorgers zich erkend voelen en toegang hebben tot de juiste ondersteuning. Door het gebrek aan zichtbaarheid van jonge mantelzorgers is het essentieel dat er programma’s en initiatieven zijn die hen helpen om hun rol als zorgdrager te herkennen, en dat ze leren hoe ze hun zorgtaak kunnen combineren met hun eigen behoeften.
Initiatieven zoals Soul Surfers Club bieden een waardevolle uitlaatklep voor jonge mantelzorgers in Den Haag. De club biedt surf life coaching en andere activiteiten die jongeren helpen om stress los te laten, innerlijke rust te vinden en zich even los te maken van hun zorgtaak. Soul Surfers Club biedt jongeren een veilige ruimte waar ze samen kunnen komen, leren surfen, en zich mentaal en fysiek kunnen versterken. Het doel is om hen te helpen hun veerkracht te boosten en een moment van ontspanning te vinden, weg van de dagelijkse druk die mantelzorg met zich meebrengt.
Deelnemers leren niet alleen surfen, maar ook zelfzorg en zelfregie, en krijgen de kans om te groeien in een steunende gemeenschap van andere jongeren die mogelijk dezelfde ervaringen delen. Dit helpt niet alleen om de fysieke en mentale gezondheid te verbeteren, maar ook om het stigma rond mantelzorg te doorbreken, door jongeren in staat te stellen openlijk te spreken over hun ervaringen en steun te vinden in een veilige omgeving.
Stichting Soul Surfers biedt daarom, om de kennis over jong mantelzorgen over te dragen aan de doelgroep een Flow workshop aan aan scholen, instellingen en zorgorganisaties. Tijdens de workshop is aandacht voor het begrip jonge mantelzorger en het vinden én cultiveren van flow.
Flow is een staat van intense concentratie en volledige betrokkenheid bij een activiteit, waarbij iemand volledig opgaat in de ervaring en de tijd lijkt te vervagen. Het wordt gekarakteriseerd door een gevoel van energie, betrokkenheid, en vreugde in het proces, in plaats van in het resultaat. ‘Flow is de optimale ervaring waarin iemand zijn volledige potentieel benut, wat leidt tot een verhoogde tevredenheid en prestaties.’– Hongaarse psycholoog Mihaly Csikszentmihalyi.
Het belang van lokale ondersteuning voor jonge mantelzorgers
Het is essentieel dat jonge mantelzorgers lokaal de juiste ondersteuning krijgen, vooral in steden als Den Haag, waar het aantal mantelzorgers relatief hoog ligt. Soul Surfers Club speelt hier een belangrijke rol in door deze jongeren een moment van ontspanning en groei te bieden, en hen te ondersteunen in hun zoektocht naar balans. Soul Surfers Club biedt de jonge mantelzorgers de mogelijkheid om hun zorgtaken even van zich af te laten spoelen in zee. Het is belangrijk dat we blijven werken aan het vergroten van de erkenning van jonge mantelzorgers en het aanbieden van hulpmiddelen om hen te helpen hun zorgtaken vol te houden zonder zichzelf te verliezen.
Ride with Care!